Η Κοιλάδα στο Χαλκί (Τραγαία)
Η περιοχή του Χαλκίου (Τραγαίας) στο κέντρο της Νάξου, είναι κατάφυτη από ελιές και οπωροφόρα δένδρα και αποτελεί από την αρχαιότητα το πιο πλούσιο και εύφορο κομμάτι του νησιού. Γύρω από το Χαλκί, ανάμεσα στα δένδρα, ξεπροβάλλουν τα χωριά της Τραγέας: Καλόξυλος, Ακάδημοι, Χείμαρρος, Τσικαλαριό, Δαμαριώνας, Δαμαλάς.
Η κοιλάδα της Τραγαίας ονομάζεται και "μικρός Μυστράς" λόγω των πολλών εκκλησιών που είναι σπαρμένες παντού. Υπάρχουν εκκλησίες που χρονολογούνται από τον 7ο έως το 15ο αιώνα. Πιο γνωστή είναι η Παναγία η Δροσιανή, η οποία διέθετε 3 στρώσεις τοιχογραφιών με την παλαιότερη να ανάγεται στον 7ο αιώνα. Κάποιες από αυτές τις εκκλησίες χτίστηκαν κατά την περίοδο της Εικονομαχίας και φέρουν τοιχογραφίες με "ανεικονικό διάκοσμο", τοιχογραφίες δηλαδή που δεν απεικονίζουν αγίους, αλλά γεωμετρικά σχήματα και φυτά.
Μετά το Χαλκί ο δρόμος ανηφορίζει στις πλαγιές του Ζα για να συναντήσει το Φιλώτι, το μεγαλύτερο χωριό της Νάξου, με κάτασπρα σπίτια και πλακόστρωτους δρόμους, χτισμένο αμφιθεατρικά στους πρόποδες του Ζα, πάνω σε δύο λόφους. Ο πύργος του Μπαρότση, που υπήρξε ένας από τους σκληρότερους φεουδάρχες της Νάξου, κτισμένος στα 1650, σώζεται μέχρι σήμερα στο κέντρο του χωριού. Κοντά στον πύργο, η Παναγία η Φιλωτίτισα, από τις ωραιότερες εκκλησίες της Νάξου, με σπάνιες εικόνες, μαρμάρινο τέμπλο και γλυπτό καμπαναριό.
Το βουνό Ζα αποτελεί την υψηλότερη ορεινή κορυφή, όχι μόνο της Νάξου, αλλά και ολόκληρου του κυκλαδικού συμπλέγματος. Βρίσκεται νοτιοανατολικά του χωριού Φιλότι και εξαιτίας της ιδανικής του θέσης, καθώς και της μοναδικής του φυσικής ομορφιάς, προσφέρεται για πεζοπορικές αποδράσεις για τους φίλους του είδους. Στην κορυφή του βουνού βρίσκεται βράχος με μαρμάρινη επιγραφή, στην οποία αναγράφεται: «Όρος Διός Μηλωσίου».
Σε υψόμετρο περίπου 628 μέτρων, στην πλαγιά του βουνού, βρίσκεται η σπηλιά του Ζα, η οποία είναι η μεγαλύτερη του νησιού. Σύμφωνα με τη μυθολογία, εδώ ο Δίας, ο πατέρας των ολύμπιων θεών, πέρασε τα παιδικά του χρόνια. Η σπηλιά ήταν αφιερωμένη στο Δία, όπως μαρτυρούν τα αρχαιολογικά ευρήματα (επιγραφές, κομμάτια από αγγεία, εργαλεία κ.α.). Παράλληλα, η ύπαρξη οστών μαρτυρεί πως παλαιότερα, εντός του σπηλαίου, κατοικούσαν μεγάλα θηλαστικά, όπως ελάφια, άλογα, χοίροι κ.α., ενώ έχουν βρεθεί ίχνη προϊστορικής κατοίκησης.